Serologia
Jak rozumieć wyniki?
Mononukleoza
Migdałki zajęte w mononukleozie.
Wysypka u osoby chorej na mononukleozę zakaźną po podaniu amoksycyliny/ampicyliny
Co to jest?
Mononukleozę nazywa się czasem "chorobą pocałunków", poniważ łatwo przenosisie za pomocą śliny. Tę dosyć często występującą przypadłość wywołuje wirus Epsteina-Barra (w skrócie EBV) nazwany tak na cześć swoich odkrywców. Jest on na tyle rozpowszechniony, że znajduje się go u 80% osób powyżej 40. roku życia.
Zakażenie mononukleozą często jest bezobjawowe, lecz wirus pozostaje w organizmie przez całe życie. Choroba objawia się bólami głowy, złym samopoczuciem, utratą łaknienia, apatią, rozkojarzeniem, przewlekłym zmęczeniem, ogólnym osłabieniem. Po czym pojawia się gorączka, która z reguły wynosi 38-39°C. Utrzymuje się ona przeważnie od dwóch dni do miesiąca i dłużej. Tuż przed jej wystąpieniem, w trakcie, rzadziej po jej spadku następuje powiększenie węzłów chłonnych, przede wszystkim na szyi i z tyłu głowy oraz angina. Groźniejszym objawem jest również powiększenie śledziony (u 50% chorych) i wątroby (20% chorych). Obrzęk śledziony może być tak duży, że niewielki uraz doprowadza do jej pęknięcia. Niekiedy rozwija się stan zapalny wątroby, prowadzący do żółtaczki. Typowym dla mononukleozy jest obrzęk powiek. Czasami w przebiegu choroby może dochodzić do zapalenia płuc lub powikłań nerwowych, takich jak zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, czy też nerwów obwodowych. Bardzo często występują punktowe, krwotoczne plamki na granicy podniebienia miękkiego i twardego. W okresie zdrowienia może pojawić się zespół przewlekłego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome), charakteryzujący się trudnościami w koncentracji, uczuciem ciągłego zmęczenia, obniżeniem aktywności życiowej. W niektórych badaniach wykazano, że u 80–90% osób z mononukleozą, którym podano antybiotyk, występuje rozsiana, czerwona wysypkaChorobie może jednak towarzyszyć gorączka, ból gardła i powiększenie węzłów chłonnych. Znacznie poważniejszym objawem jest spotykane u 50% chorych powiększenie śledziony
Badania - Interpretacja wyników
Zakażenie mononukleozą można potwierdzić przez badania krwi. Wystraczy już badanie morfologiczne, by stwierdzić, że wzrósł poziom limfocytów (białe ciałka krwi) i pojawiły się również nietypowe limfocyty (mononukleary), które są szczególnie aktywne w walce z infekcją.
Na mononukleozę wskazuje także obecność we krwi tzw. przeciwciał heterofilnych, Nie są one skierowane przeciwko określonym białkom wirusa i nie chronią przed rozwojem zakażenia, lecz tylko sygnalizują infekcję. Wykrywa się je za pomocą testu szkiełkowego - miesza się na podstawce kroplę krwi ze specjalnym odczynnikiem, po czym czeka 5 minut na wynik.
Jeżeli pomimo ujemnego wyniku testu szkiełkowego lekarz u poważnie chorego pacjenta nadal poderzewa mononukleozę, rozpoznanie można potwierdzić przez wykonanie twz. profilu serologicznego. W trakcie tego badania wykrywa się już przweciciała skierowane przeciw konkretnym cząsteczkom wirusa EBV (czyli jego antygenom). Jest to drogie badanie, ale daje stuprocentową pewność diagnozy.
Różyczka
Co to jest?
Zwykle różyczka ma łagodny przebieg i nie trwa długo. Choroba jest jednak bardzo groźna dla kobiet w ciąży, powoduje bowiem poważne i nieodwracalne zmiany w rozwijającym się płodzie.
Różyczke diagnozuje się na podstawie badania na obecność we krwi przeciwciał IgM. Jednak na wynikach znajdziemy jeszcze skrót IgG - to przeciwciała, których obecnośc wskazuje na to, że pacjent uodpornił sie na chorobę (raz przebyta różyczka pozostawia odporność na całe życie).
Badania - Interpretacja wyników
Test przeciwciał IgM i IgG zleca się kobietom ciężarnym, u których wystapiła gorączka i wysypka lub inne objawy wskazujace na różyczkę. Trzeba go także wykonać u noworodków, jeżeli ich matka miała rozpoznaną różyczke podczas ciąży lub jesli urodziły się z wrodzonymi wadami związanymi z różyczką (głuchota, katarakta, nieprawidłowości w układzie sercowo-naczyniowym, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego).
Ponieważ przeciwciała IgM i IgG różyczki wytwarzają się dopiero po pewnym czasie, testy ujemne musza być powtórzone po 2-3 tygodniach.
Wyniki:
Wirus różyczki w elektronowym
mikroskopie transmisyjnym.
IgG (-) IgM (-)
IgG (+) IgM (-)
IgG (+) IgM (-)
IgG (+) lub (-)
i IgM (+)
Wysypka w różyczce na skórze dziecka.
badany nie miał kontaktu z wirusem różyczki lub po szczepieniu nie wytworzył przeciwciał ochronnych.
pacjent miał kontakt z wirusem (jest odporny) lub zyskał odpornośc po szczepieniu.
u noworodków - malec odziedziczył przeciwciała IgG po matce; chronią one dziecko przed zakażeniem przez pierwsze 6 miesięcy życia.
zarówno u dzieci, jak i udorosłych wskazuje na trwajaca infekcję.
Wirusowe zapalenie wątroby WZW A,B,C
Co to jest?
Wirusowe zapalenie wątroby jest wywołane zakażeniem jednym z wirusów: Hepatitis A, Hepatitis B, Hepatitis C. Śmiertelność w osrtym okresie chorby nie przekracza 2%. Rozpoznanie typu zakżenia i określenie jego fazy jest niemożliwe bez testów serologicznych
Badania - Interpretacja wyników
Badania obejmują oznaczenie antygenów i przeciwciał.
Antygen wirusa WZW typu A
Jest wykrywalny przez okres 2-4 tygodni, a jego największe stężenie obserwuje się bezpośrednio przed wystąpieniem objawów choroby. Objawy wywoływane przez wirusa to osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, wstręt do potraw tłustych, czasami gorączka, pod koniec pobolewanie wątroby, żołądka. Z chwilą wystąpienia dolegliwości pojawiają się we krwi przeciwciała. W pierwszej fazie żółtaczki są to przeciwciała klasy IgM. Ich ilość w ciągu kilku dni narasta, potem zaczyna stopniowo opadać, aż do zupełnego zaniku po upływie 6-9 miesięcy. Równolegle pojawiają się przeciwciała IgG, które utrzymują się latami, stanowiąc naturalną ochronę przy kolejnym kontakcie z wirusem. Największe znaczenie diagnostyczne ma badanie przeciwciał IgM.
Wirus zapalenia wątroby typu A.
Antygen HBs WZW B
Okres wylęgania WZW B wynosi od 30 do 180 dni. W przypadku tego typu żółtaczki w badaniach serologicznych najczęściej oznacza się antygen HBs. Pojawia się on we krwi jeszcze przed wystąpieniem objawów choroby. Zakażenie HBV może powodować wirusowe zapalenie wątroby typu B, zarówno w postaci ostrej, jak i przewlekłej, które może doprowadzić do marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego. Ponad to sugeruje się, że zakażenie może zwiększać ryzyko raka trzustki.
Wirus zapalenia wątroby typu B.
Przeciwciała anty-HCV WZW C
HCV wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu C, którego konsekwencją jest pozapalna marskość wątroby i rak wątrobowokomórkowy (pierwotny rak wątroby). HCV jest zdolny do wywołania nosicielstwa. Wykazuje dużą wrażliwość na środki i metody dezynfekcyjne, większą niż HBV, mniejszą niż HIV. Diagnostyka tego typu żółtaczki zaczyna się od zbadania przeciwciał anty-HCV we krwi. Są one wykrywalne dopiero po upływie kilkunastu tygodni od zakażenia.
Wirus zapalenia wątroby typu C.
Toksoplazmoza
Toksoplazmoza
Co to jest?
Toksoplazmoże wywołuje pierwotniak Tozoplasma gondii. Większość zakażeń u osób zdrowych przebiega bezobjawowo lub z niewielkim powiększeniem węzłów chłonnych. Bywa. że choroba jest mylona z grypą. Groźne jest zakażenie płodu lub osób z niedoborami odporności, szczególnie chorych na AIDS.
W Polsce obecność przeciwciał anty-Toxoplasma gondii stwierdza się u 50-70% populacji.
Człowiek zakaża się toksoplazomzą od chorego kota (wyłącznie od kota, nigdy od innych zwierząt) lub przez zjedzenie surowego, marynowanego, grillowanego lub wędzonego mięsa zarażonych zwierząt (świń, bydła, owiec). Można też zakazić się przez uszkodzoną skórę (dotyczy to m.in. weterynarzy, pracowników laboratorium) lub błonę śluzową odbytu (m.in. homosekualiści).
Po zakażeniu pasożyt z przewodu pokarmowego przedostaje się do tkanek (głównie mięśni) i pozostaje tam w formie przetrwalnikowej. Większość lekarzy uważa, że dla osób zdrowych jest on zupełnie niegoroźny.
U kobiet Toksoplasma gondii zagnieżdża się przede wszystkim w macicy. Pasożyt jest groźny tylko wtedy, gdy do zakażenia dojdzie w trakcie ciąży. Wtedy świeża infekcja wywołuje zapalenie łożyska i przejście tą droga pasożytów do płodu, co może spowodować wodogłowie, ślepotę, ciężkieuszkodzenia wątroby. NIestety utrata wzorku jest nieodwracalna, nie można także całkiem wyleczyć wątroby, natomiast są szanse na wyleczenie wodogłowia.
Badania - Interpretacja wyników
TesBadania polegają na określeniu przeciwciał IgM i IgG w surowicy krwi. IgM są wytwarzane już w pierwszym tygodniu od zakażenia i ich poziom wzrasta w ciągu kolejnych 4 tygodni, a następnie spada i utrzymuje się czasami nawet przez wiele miesięcy. Przeciwciała igG - w zależności od metody - da się wykryć w surowicy krwi po 2-4 tygodniach od chwili zakażenia. Po mniej więcej 2-4 miesiącach ich ilość szybko wzrasta do maksymalnego poziomu, po czym następuje ich powolny spadek. IgG utrzymujące się na stałym poziomie są dowodem dawnej immunizacji (zakażenia w przeszłości).
Wyniki:
IgG (-) IgM (-)
brak odporności, badanie u kobiet planujących ciążę.
IgG (+) IgM (-)
oznacza przebyte zarażenie. Jeżeli IgG jest podwyższone, należy powtórzyć badanie po 3 tygodniach. Jeżeli po tym czasie poziom tego przeciwciała pozostał taki sam, nie trzeba pacjenta leczyć ani wykonywac dalszych nadań. Jeżeli natomiast następuje wzrost IgG, niezbędna jest kuracja.
IgG (-) IgM (+)
należy powtórzyć badanie za 3 tygodnie. Jeżeli wynik jest taki sam, pacjent nie wymaga leczenia, lecz wskazana jest kontrola za 3 miesiące.
IgG (+) IgM (+)
jeżeli takiemu wynikowi badania towarzyszą objawy toksoplazmoży, należy rozpocząć leczenie. natomiast gdy pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości, badanie trzeba powtórzyć po 3 tygodniach. Jeśli po tym czasie IgG wzrosło o co najmniej 2 rozcieńczenia lub gdy miano IgG jest wysokie przy dodatnim mianie IgM, należy rozpocząć leczenie.
Bibliografia:
M. Michalska, W. Sroczyński - "Jak interpetować wyniki badań lekarskich"
Encyklopedia internetowa Wikipedia