Badanie ogólne moczu
Jak rozumieć wyniki?
Glukoza w moczu
Co to jest?
Glukoza z krwioobiegu przedostaje się do moczu, gdy jego poziom we krwi przez dłuższy czas przekracza 180 mg/dl (mg%).
Norma:
brak glukozy w moczu
Interpretacja wyników
Glukoza w moczu może się pojawiać u chorych na cukrzycę, ale świadczy to, że choroba nie jest prawidłowo leczona.
Do czynników, które również sprzyjają przekroczeniu progu nerkowego należy: spożycie dużej ilości węglowodanów, stres, nadużywanie alkoholu, stosowanie niektórych leków np. sterydowych.
Cukromocz może występować również w przebiegu choroby nerek. Wówczas występuje tzw. glukozuria nerkowa wywołana dysfunkcją cewek nerkowych charakteryzująca się obniżonym przesączaniem kłębuszkowym. Nieprawidłowe wchłanianie zwrotne w cewce bliższej powoduje zwiększony poziom cukru w moczu, przy jednoczesnym prawidłowym stężeniu glukozy w surowicy.
Niewydolność nerek także charakteryzuje się upośledzonym wchłanianiem zwrotnym glukozy. Glukozuria nerkowa może występować jako jedyne schorzenie u osób niechorujących na cukrzycę lub w zespole Fanconiego.
Poziom cukru we krwi zależny jest również od hormonów – głównie od insuliny i glikokortykosteroidów. Zadaniem insuliny jest obniżanie glukozy we krwi, w przypadku kiedy dochodzi do upośledzonego wydzielania tego hormonu przez trzustkę, występuje wzrost cukru w surowicy i może on znaleźć się również w moczu. Samo oznaczenie glukozy w moczu nie daje rozpoznania cukrzycy, ale jest wskazaniem do dalszej diagnostyki tzn. oznaczenia glukozy w surowicy.
Antagonistyczne działanie do insuliny wykazuje glukagon (także wydzielany przez trzustkę), wywołując podwyższenie poziomu glukozy. Kolejnym ważnym czynnikiem biorącym udział w regulacji gospodarki węglowodanowej w organizmie są glikokortykosteroidy. Hormony te wydzielane są przez korę nadnerczy. Swoim działaniem powodują podwyższenie poziomu cukru w surowicy. Z kolei nadnercza kontrolowane są przez przysadkę mózgową za pomocą hormonu ACTH.
Zwiększony poziom tego hormonu aktywuje nadnercza do wytwarzania glikokortykosteroidów, a te prowadzą do podwyższenia glukozy w surowicy. Do wzrostu stężenia glikortykosteroidów dochodzi w zespole Cushinga lub pośrednio poprzez obecność gruczolaka w przysadce, który przyczynia się do wzmożonej produkcji ACTH.
Ciała ketonowe
Związki zaliczane do ciał ketonowych, od góry:
aceton
kwas acetylooctowy
kwas β-hydroksymasłowy
Co to jest?
Ciała ketonowe to produkt uboczny przemiany kwasów tłuszczowych w organizmie (proces nazywany jest ketogenezą). Ich stężenie w surowicy krwi nie powinno przekraczać 0,2 mmol/l. Jeśli organizm działa prawidłowo, związki te są wykorzystywane przez mózg, serce i mięśnie - służą im jako materiał energetyczny.
Norma:
brak ciał ketonowych w moczu
Interpretacja wyników
Produkcja ciał ketonowych znacznie wzrasta u chorych na cukrzycę i świadczy o dużym niedoborze insuliny. Wysoki poziom ciał ketonowych w skrajnych przypadkach powoduje śpiączkę cukrzycową. Nadmierne ich stężenie nie musi być jednak związane z cukrzycą. Poziom ciał ketonowych jest znacznie podwyższony również u osób głodzących się i tych, które nie dostarczają organizmowi wystarczającej ilości węglowodanów lub nadużywają alkoholu. Związki te mogą także pojawiać się u osób cierpiących na stany gorączkowe i ciężką niewydolność nerek.
Bilirubina
Co to jest?
Bilirubina jest końcowym produktem przemiany barwnika krwi (hemu). Wydalana jest z organizmu wraz z resztkami pożywienia przez drogi pokarmowe.
Norma:
brak bilirubiny w moczu
Interpretacja wyników
Jej obecność w moczu zawsze wiąże się ze stanem chorobowym. Bilirubina wykryta w moczu zwykle oznacza toczącą się w organizmie chorobę wątroby lub dróg żółciowych.
Model przestrzenny cząsteczki bilirubiny
(kuleczki czarne - węgiel, niebieskie - azot,
czerowne - tlen, białe wodór).
Urobilinogen
Co to jest?
Urobilinogen powstaje w jelicie z bilirubiny. Później jest wchłaniany do krwioobiegu i wydalany przez nerki.
Norma:
urobilinogen 0,5-4 mg na dobę
Interpretacja wyników
W moczu dopuszczalne są tylko niewielkie ilości tego związku. Podwyższony poziom urobiligenu świadczy o żółtaczce hemolitycznej lub wirusowym zapaleniu wątroby.
Nabłonki
Co to jest?
Są to złuszczone komórki nabłonka płaskiego lub komórki nabłonkowe pochodzące z nerek i dróg moczowych.
Norma:
pojedyncze komórki nabłonkowe
Interpretacja wyników
Zwykle ich liczba znacznie wzrasta w czasie stanów zapalnych cewki moczowej. Podwyższona ilość nabłonków w moczu nie zawsze oznacza chorobę. Ich poziom zwiększa się w pierwszym trymestrze ciąży i przed menstruacją - wówczas jest to objaw całkowicie fizjologiczny (niezwiązany z żadną chorobą).
Krwinki białe (leukocyty)
Co to jest?
W ciągu doby zdrowy człowiek wydala w moczu od 1,5 do 4,0 milionów leukocytów, co przy rutynowym badaniu osadu moczu odpowiada obecności 1-5 leukocytów w polu widzenia (pod mikroskopem).
Norma:
krwinki białe w moczu 1,5-4,0 mln na dobę
Interpretacja wyników
Wynik powyżej 10 krwinek białych może świadczyć o ich zwiększonym wydalaniu (leukocyturii), które jest wynikiem przenikania krwinek białych do moczu. Najczęstszą przyczyną leukocyturii są ostre i przewlekłe zakażenia bakteryjne układu moczowego.
Krwinki czerwone (erytrocyty)
Co to jest?
Poziom erytrocytów w moczu nie powinien przekroczyć 3 milionów na dobę, co odpowiada obecności 1-2 krwinek czerwonych w polu widzenia (pod mikroskopem).
Norma:
krwinki czerwone w moczu
<3,0 mln na dobę
Interpretacja wyników
Ich liczba wzrasta podczas ataku kolki nerkowej i po uszkodzeniu nerek albo dróg moczowych, choć może to być także związane z wysiłkiem fizycznym.
Wałeczki
Co to jest?
Znajdujące się w osadzie moczu cylindryczne agregaty substancji białkowych, w większej części utworzone przez białko Tamma-Horsfalla wydzielane do światła cewki nerkowej w ramieniu wstępującym pętli Henlego. Obecność wałeczków w osadzie moczu określa się jako wałeczkomocz. W wałeczki mogą być wtopione różne elementy osadu moczu, co określa ich morfologię i stanowi podstawę podziału wałeczków.
Wyróżnia się kilka typów wałeczków: szkliste, ziarniste, nabłonkowe, czerwonokrwinkowe – patognomoniczne dla kłębuszkowego zapalenia nerek, hemoglobinowe, mioglobinowe, podbarwione bilirubiną, tłuszczowe, woskowe, mieszane, bakteryjne, drożdżowe.
Spośród nich najczęstsze są wałeczki szkliste, które nie mają znaczenia diagnostycznego.
Norma:
śladowe ilości wałeczków szklistych
oraz brak wałeczków innego rodzaju
Interpretacja wyników
Wałeczki szkliste mogą pojawić się zwłaszcza po wysiłku fizycznym. Gdy jest ich więcej lub są innego rodzaju, zwykle świadczą o chorobie nerek. Wałeczki są nieobecne w moczu zasadowym (ponieważ w wysokim pH białko Tamma-Horsfalla ulega rozpuszczeniu).
Składniki mineralne
Co to jest?
W moczu mogą występować niewielkie ilości kryształków kwasu moczowego, moczanów wapnia i szczawianów wapnia.
Norma:
śladowe ilości składników mineralnych w moczu
Interpretacja wyników
Zwiększony poziom tych związków sprzyja powstawaniu kamieni w drogach moczowych lub sygnalizuje nieprawidłowy metabolizm.
Bibliografia:
M. Michalska, W. Sroczyński - "Jak interpetować wyniki badań lekarskich"
Encyklopedia internetowa Wikipedia