Oznaczanie poziomu glukozy
Źródłem energii dla naszego organizmu są przyjmowane z pożywieniem węglowodany. Najprostszy z nich to glukoza (cukier gronowy). Węglowodany są przetwarzane i przyswajane dzięki hormonowi o nazwie insulina. Insulina powstaje w trzustcei reguluje prawidłowe przemiany glukozy. Cukier z produktów żywnościowych jest rozkładany w organizmie do glukozy, która przedostaje się do krwi i z nią do wszystkich komórek ciała, stanowiąc dla nich źródło energii. Stężenie glukozy we krwi obniża się też dzięki temu, że insulina pobudza magazynowanie glukozy w postaci zapasowej, tzw. glikogenu - gromadzi się on wątrobie i tkance mięśni, a w razie potrzeby ponownie jest rozkładany do glukozy i przetwarzany na energię.
Problem pojawia się, jeśli insuliny w organizmie brak, bo trzustka jej nie wydziela - mówimy wtedy o cukrzycy
typu 1. Jeśli insuliny jest za mało lub jej wydzielanie nie jest skuteczne z powodu otyłości (insulinooporność) - mamy do czynienia z cukrzycą typu 2. Organizm chorego na cukrzycę nie jest zdolny do wykorzystania glukozy jako paliwa energetycznego. Wskutek tego glukoza zamiast przedostawać się do komórek, gromadzi się we krwi. Stężenie glukozy w krwioobiegu wzrasta, wreszcie jej nadmiar przedostaje się do moczu.
Warto pamiętać, że cukrzyca typu 2. początkowo przebiega bez żadnych większych dolegliwości. Wydzielanie insuliny przez trzustkę jest prawidłowe, a nawet podwyższone. Dlatego kontrola poziomu glukozy we krwi jest jednym z podstawowych badań lekarskich, których nie wolno zaniedbywać.
Co zaciemnia wyniki?
Na błędne wyniki badań poziomu glukozy we krwi podstawowy wpływ ma niewłaściwa dieta w ciągu kilkunastu godzin poprzedzających badanie. Zbyt obfite lub bogate w cukier posiłki mogą spowodować znaczne odstępstwa od normy. Podobne skutki przyniesie duży wysiłek fizyczny bezpośrednio przed badaniem.
Jak przygotować się do badania?
Przed ogólnym sprawdzeniem poziomu glukozy nie należy nic jeść ani pić (dopuszczalna jest jedynie woda) przez 12 godzin. W przypadku bardziej szczegółowych badań należy postępować ściśle według zaleceń lekarza.
Jak rozumieć wyniki?
Glukoza we krwi
Co to jest?
Podstawowym objawem cukrzycy jest podwyższenie stężenia glukozy we krwi. W zależności od zaawansowania choroby może ono występować jedynie po spożyciu węglowodanów lub niezależnie od niego. Zawartość cukru we krwi (glikemię) podaje się w miligramach na 100 ml krwi (mg/dl) lub w milimolach na litr (mmol/l); związek między nimi określany jest wzorem [mmol/l] x 18 = mg/dl.
Badanie glukozy we krwi ma na celu sprawdzenie glikemii bez obciążenia (na czczo). Z tego powodu tak ważna jest prawidłowa dieta przed badaniem. Po stwierdeniu odstępstwa od normy lekarz zwykle zleca dalsze bardziej szegółowe badania (test obciążenia glukozą lub profil glikemii).
Norma:
<50 mg/dl (<3,3 mmol/l)
70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l)
100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l)
>126 mg/dl (>7,0 mmol/l)
>200 mg/dl (>11,1 mmol/l)
Uwaga:
hipoglikemia* (objawy na samym dole strony)
prawidłowa glikemia na czczo
nieprawidłowa glikemia na czczo (stan przedcukrzycowy)
oznacza cukrzycę, gdy dwukrotnie na czczo otrzymamy taki wynik
oznacza cukrzyce, gdy o dowolnej porze doby otrzymamy taki wynik i wystepują objawy hiperglikemii* (objawy na samym dole strony)
1 mg/dl = 1 mg%
Niektóre laboratoria podają wyniki w jednostkach mg% (miligramoprocent).
Interpretacja wyników
Podwyższenie stężenia glukozy we krwi to podstawowy objaw cukrzycy. W zależności od stopnia zaawansowania choroby może ono występować jedynie po spożyciu węglowodanów lub niezależnie od niego. Zawartość glukozy we krwi podaje się w miligramach na 100 ml krwi (mg% lub mg/dl) albo w milimoach na litr (mmol/l).
Przy wartości powyżej 100 mg/dl isnieje podejrzenie cukrzycy. Stężenie niższe niż 60 mg/dl oznacza hipoglikemię, inaczej niedocukrzenie.
Modele przestrzenne glukozy.
Hipoglikemia to stan, w którym ilość glukozy we krwi spada poniżej normy. może być spowodowana: przedawkowaniem insuliny lub innych leków przeciwcukrzycowych, dużym wysiłkiem fizycznym, spożyciem alkoholu.
Stężenie wyższe to hiperglikemia, inaczej przecukrzenie krwi. Może oznaczać stan przedcukrzycowy, nieprawidłową tolerancję glukozy lub cukrzycę. W przypadku znacznego przecukrzenia krwi (400 mg/dl i więcej) może dojść nawet do śpiączki cukrzycowej, która wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej i podania leków.
Jeżeli poziom glukozy we krwi przekracza wartość 100 mg/dl, zwiększa się ryzyko choroby wieńcowej. Dlatego konieczne są dodatkowe badania (lipidogram) pozwalające ocenić, jak duże ryzyko wystąpienia choroby serca.
Hemoglobina glikowana
Co to jest?
Oznaczenie hemoglobiny glikowanej to badanie pomocne podczas leczenia cukrzycy. Cząsteczki hemoglobiny krażącej we krwi maja zdolność do łączenia sie z glukozą. Proces ten nazwano glikacją, przebiega on powoli i jest prawie nieodwracalny. Hemoglobina glikowana pozostaje we krwi w ilości proporcjonalnej do średniego stężenia glukozy w ciągu ostatnich 3 mieśięcy poprzedzaących badanie.
Interpretacja wyników
Poziom hemoglobiny glikowanej to wskaźnik bardzo pomocny w utrzymaniu właściwego leczenia cukrzycy. U osób z cukrzyca źle wyrównaną zwykle jest on 2-3-krotnie wyższy niż u osób zdrowych!
Wizaualizacja cząsteczki hemoglobiny.
Test doustnego obciążenia glukozą
Co to jest?
To badanie wykonuje się, gdy poziom cukru we krwi na czczo przekracza górny zakres normy, ale nie osiaga jeszcze wartosci pozwalajacych rozpoznać cukrzycę. Wykonuje się je na czczo po przespanej nocy przynajmniej 8 godzin po posiłku. Do tego testu trzeba wykupić w aptece glukoze w ilości 75g. Samo badanie polega na trzykrotnym pobraniu krwi i oznaczeniu w tych próbkach poziomu glukozy.
Pierwsza próbka pobierana jest na czczo i oznacza się w niej poziom glukozy w osoczu. Następnie pacjent dostaje do wypicia roztwór 75g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody. Powinien go spożyć w przeciagu 5 minut, po czym przez 2 godziny pozostawać w spoczynku,
czyli w pozycji siedzącej. Nie wolno mu wychodzić z poradni, iść na spacer czy po zakupy, bo aktywność fizyczna (praca mięśni) zafałszuje wynik, nadmiernie go obniżając. Krew zostaje pobrana po godzinie od momentu wypicia roztworu glukozy i jeszcze raz po kolejnej godzinie. Za każdym razem oznaczany jest poziom glukozy w osoczu krwi.
Interpretacja wyników
Jeżeli po 2 godzinach od obciążenia 75g glukozy poziom glukozy jest wyższy niż 140 mg/dl, można podejrzewać cukrzycę. Wynik powyżej
200 mg/dl świadczy o cukrzycy.
Dobowy profil glikemii
Glukometr
Co to jest?
Badanie polega na kilkakrotnym pomiarze poziomu glukozy we krwi w ciągu dnia. Powinni je wykonywac chorzy na cukrzycę, aby sprawdzić dzienne wahania poziomu glukozy. Taka kontorla pomaga w korygowaniu dawki insuliny i ustaleniu, czy złe samopoczucie powoduje hipoglikemia czy hiperglikemia.
Badanie wykonuje się glukometrem - przenośnym urzadzeniem, które służy do szybkiego i precyzyjnego pomiaru poziomu glukozy. Dokładny wynik otzymujemy w ciągu kilkunastu sekund. Do aparatu wkłada sie pasek testowy, nanosi na jego koncówkęniewielką kroplę krwi i odczytuje wynik na wyświetlaczu. Ważna jest zwłaszcza kontrola przed posiłkami i po nich, bo przyjecie pozywienia zwiększa stężenie cukru we krwi.
Chorzy leczeni insuliną powinni dokonywać oznaczenia profilu glikemii przynajmniej raz w tygodniu, a wyniki zapisywać w "Dzienniczku obserwacji chorego na cukrzycę". Osoby
dotknięte cukrzyca typu 2. nieleczone insuliną powinny wykonywać pełny profil glikemii przynajmniej raz w miesiącu. Jest to niezbedne do ustalenia, czy podjęte leczenie(i dieta) są właściwe.
Dobowy profil glikemii obejmuje badanie poziomu glukozy we krwi: rano na czczo, przed każdym poziłkiem, 2 godz. po każdym posiłku, przed snem, o godzinie 24.00, w godzinach 2.00-4.00.
Interpretacja wyników
Wyniki pomiaru dobowego profilu glikemii powinien ocenić lekarz. Jest to o tyle ważne, że badanie to często zleca się osobom chorym na cukrzycę, aby unormować ich dietę, bywa także pomocne przy dopasowywaniu dawek insuliny. Badanie powinny rónież wykonać kobiety ciężarne, u których lekarz podejrzewa cukrzyce ciążową. Cukrzyca ciężarnych jest spowodowanazaburzeniami gospodarki hormonalnej, które mają miejsce w czasie ciąży. Występuje u ok. 6-8% kobiet w ciążyi zazwyczaj samoistnieustepuje po porodzie. Niestety wystąpienie cukrzycy ciążowej znaczenie zwiększa możliwość późniejszego zachorowania na cukrzyce typu 2. Według różnych
danych od 30 do 50% kbiet, u których rozpoznano cukrzyce w czasie ciąży, w ciągu następnych 15 lat zachorowało na cukrzyce typu 2.
Długotrwale podwyższony poziom glukozy jest groźny dla matki, lecz także (a nawet przede wszystkim) dla rozwijającego się płodu. Szczegółowa kontrola poziomu glukozy u ciężarnych, u których rozpoznano cukrzycę, zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań podczas ciąży.
Stężenie glukozy w moczu
Co to jest?
Jeśli we krwi znajduje się za dużo glukozy (powyżej 150-180 mg/dl), pojawia sie ona także w moczu. badanie na obecność glukozy w moczu można wykonac w laboratorium lub w domu za pomoca testu paskowego.
Norma:
brak glukozy w moczu
Interpretacja wyników
Obecność glukozy w moczu prawie zawsze świadczy o cukrzycy. Pamiętajmy jednak, że prawidłową diagnozę moze postawić jedynie lekarz specjalista. Bardzo często każe on nam powtórzyć badanie, aby zyskać pewność, że glukoza wykryta w poprzedniej analizie nie jest skutkiem jednego z czynników zaciemniajacych wyniki badań.
Objawy hipoglikemii i hiperglikemii*
Objawy hipoglikemii:
-
silne uczucie głodu
-
osłabienie
-
nudności i wymioty
-
niepokój
-
zlewne poty
-
drżenie rąk i wzrost napięcia mięśniowego
-
rozszerzenie źrenic
-
„endokrynny zespół psychotyczny” (depresja, dysforia, splątanie, zaburzenia koncentracji)
-
zaburzenia koordynacji ruchowej
-
wystąpienie prymitywnych automatyzmów
-
drgawki
-
objawy ogniskowe
-
senność
-
podwójne widzenie
-
zaburzenia oddechu
-
zaburzenia krążenia
-
brak odpowiedzi loginaych na pytania, brak koncentracji
Objawy hiperglikemii:
-
większe niż wzykle uczucie głodu i pragnienia
-
chudnięcie
-
zmęczenie bądź senność
-
apatia
-
niewyraźne widzenie
-
częste zakażenia
-
powolne gojenie sie ran lub skaleczeń
-
zajady wokół ust
-
sucha skóra
-
zapach acetonu w wydychanym powietrzu (zapach przypominający zgniłe jabłka lub zmywacz do paznokci)
-
brak odpowiedzi logicznych na pytania, brak koncentracji
Bibliografia:
M. Michalska, W. Sroczyński - "Jak interpetować wyniki badań lekarskich"
Encyklopedia internetowa Wikipedia